Leidraad Ruimt voor Recreatie & Toerisme

Nederland staat voor grote ruimtelijke en sociaaleconomische uitdagingen. De fysieke ruimte is schaars en budgetten zijn beperkt, waardoor recreatie & toerisme vaak niet vanzelfsprekend worden meegenomen bij ruimtelijke plannen. Slimme combinaties zijn essentieel om het optimale uit investeringen te halen en multifunctionele plekken te maken die voor inwoners én bezoekers waardevol zijn. In potentie kan elk landschap óók een vrijetijdslandschap zijn, of het nu gaat om het stedelijke landschap, de landelijke omgeving, of de gebieden daartussen. Denken in termen van vrijetijdslandschappen is cruciaal, gezien de groeiende bevolking, de toenemende recreatiedruk, en de afname van groene recreatieruimte. Bovendien worden er meer verblijfsbezoekers verwacht. De leidraad Ruimte voor Recreatie & Toerisme (R&T) geeft professionals inzichten in wat er vanuit het domein recreatie & toerisme gedaan kan worden én hoe de verbinding met het ruimtelijk domein gerealiseerd kan worden.

Aanleiding

R&T en het ruimtelijke domein zijn onlosmakelijk verbonden. De ruimtelijke kwaliteit van de leefomgeving is een bepalende factor voor de toeristisch-recreatieve aantrekkelijkheid van een plek, en er is letterlijk ruimte nodig om aantrekkelijk en recreatief aanbod te creëren. Door R&T opgaven te koppelen aan ruimtelijke opgaven, ontstaan er kansen om de kwaliteit van de leefomgeving en de beleving voor inwoners en bezoekers te vergroten. Meervoudig ruimtegebruik biedt mogelijkheden om te voldoen aan de groeiende behoefte aan meer ruimte voor R&T. Hoewel de waarde van het verbinden van R&T met ruimtelijke opgaven duidelijk is, zijn koppelingen in beleid en uitvoering tussen deze beleidsvelden verre van vanzelfsprekend.

Probleem oplossing

De leidraad ‘Ruimte voor Recreatie & Toerisme’ geeft handvatten voor de integratie van R&T in het ruimtelijk domein (het geheel van natuur, milieu, bodem, landbouw, klimaat, water, verkeer en vervoer, ruimtelijke ordening/ontwikkeling, woningbouw, erfgoed, groen, etc.). De leidraad geeft aan wat er vanuit het domein R&T zelf gedaan kan worden én hoe de verbinding met het ruimtelijk domein gerealiseerd kan worden.

Zoals ook in de leidraad beschreven is, is niets doen geen optie meer. Want;

• “Als er niet actief gestuurd wordt op het meenemen van de recreatieve opgave in andere ruimtelijke opgaven, loopt het tekort aan recreatieruimte verder op.”
• “Als er niet wordt ingegrepen, dan lopen hotspots verder vol, neemt de druk op gemeenschappen en kwetsbare plekken toe en profiteren plekken die wél een impuls kunnen gebruiken ten aanzien van Brede Welvaart nog te weinig.“
• “Als er te weinig over R&T wordt nagedacht in ruimtelijke plan- en visievorming dan stranden mooie plannen in de uitvoering, worden kansen niet benut of worden er plannen gerealiseerd met te weinig belevingskwaliteit. Overheden doen inwoners dan te kort in hun taak ‘om voorwaarden te scheppen voor maatschappelijke en culturele ontplooiing en voor vrijetijdsbesteding’ (Grondwet, Artikel 22, Lid 3).”

Het projectteam bestaat uit:

• Stefan Hartman en Jasper Heslinga (NHL Stenden/ETFI): stelden de leidraad op.
• Daniek Nijland (HZ Kenniscentrum Kusttoerisme)
• Jeroen Nawijn (BUAS)
• Martin Boisen (For the Love of Place)
• Het Center of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality (CELTH): heeft de vormgeving en publicatie op zich genomen.

De publicatie is tot stand gekomen in opdracht van het Vrijetijdsnetwerk Nederland (VTN), een samenwerkingsverband tussen provincies op het gebied van recreatie & toerisme.

Aanpak

Het projectteam heeft diverse interviews afgenomen met vooraanstaande figuren uit de recreatie- en toerismesector, het ruimtelijke domein van de planologie en ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. Daarnaast zijn er interviews gehouden met experts uit aanverwante domeinen zoals waterbouw, projectontwikkelaars en programmamanagers.

Resultaat

Het eindresultaat is een door CELTH gepubliceerde leidraad. Deze dient als handboek voor overheidsfunctionarissen die betrokken zijn bij recreatie en toerisme en deze sector naadloos willen integreren in ruimtelijke planvorming. De leidraad is tijdens de landelijke Toerismetop 2023 in workshopvorm toegepast met vele praktijk professionals. Na de publicatie heeft het projectteam op diverse plekken op uitnodiging verteld over de leidraad, zoals voor ambtenaren van de gemeente Tilburg.

Dit onderzoeksproject heeft gelopen van december 2022 tot september 2023